پتانسیل‌سنجی خطر سیلاب شهری با رویکرد توسعۀ شهری ایمن (مطالعۀ موردی: شهر گنبد‌کاووس)

تغییرات آب‌وهوایی سیلاب را به‌همراه دارد. سیل می‌تواند نتیجۀ ریزش باران‌های شدید، ذوب سریع برف و یخ یا تخریب سدها باشد. این فرایند هر علتی که داشته باشد، وقتی که وارد مناطق شهری می‌شود موجب خسارات و گاهی کشته شدن افراد می‌شود؛ زیرا شهر در جریان رشد و توسعۀ خود، به فضاهای هیدرولوژیکی طبیعی تجاوز می‌کند. شهر گنبد در طی سنوات گذشته به‌ویژه در سیل‌ سال‌های 1371، 1380 و 1381 با تهدید سیلاب شهری مواجه بوده و نوع سیلاب، تلفیقی از رودخانه‌ای و ناگهانی بوده است. بی‌توجهی به تهدید شهر گنبد در اثر ریسک‌های سیلاب شهری سبب شده است که در این پژوهش، پتانسیل مخاطرات سیلاب شهری و سیل‌خیزی شهر گنبد بررسی شود. براساس ویژگی‌های سیل‌خیزی طبیعی و انسانی گنبدکاووس و با در نظر گرفتن تمامی جوانب دخیل در پتانسیل خطر سیل و ریسک در توسعۀ شهری به بررسی کاهش مخاطرات سیل برای شهر گنبد‌کاووس در قالب 54 عامل به‌روش تحلیل سلسله‌مراتبی AHP در یک جامعۀ متخصص 35 نفری متشکل از مقامات ارشد، مدیران کل و کارشناسان همۀ سازمان‌های مرتبط پرداخته شد. از میان سه معیار اصلی، معیار مطالعات و برنامه‌ریزی دستگاه‌های اجرایی با بیشترین وزن (75/0) مهم‌ترین تأثیر را در موضوع کاهش مخاطرۀ سیل شهری دارد. همچنین نقشۀ حاصل از خطرپذیری شهرستان گنبدکاووس که با استفاده از 9 پارامتر تعیین شد، بیانگر قرارگیری این شهر در پهنۀ با پتانسیل خطر زیاد است. نتایج حاصل و اتفاقات سیل اخیر حاکی از آسیب‌پذیری شهر گنبد ناشی از ریسک بیرونی سیلاب است. در سال‌های گذشته به ارتقای ایمنی شهر و پایین‌دست توجه نشده است و بر این اساس، باید مطالعات و برنامه‌ریزی جامع توسط دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط در نظر گرفته شود.